Zanim zasiądziemy do wigilijnej wieczerzy podzielimy się opłatkiem - białym przaśnym chlebem. Skąd wziął się ten piękny zwyczaj?
Dla wyznawców chrześcijaństwa opłatek jest przede wszystkim symbolem chleba biblijnego, z którym utożsamiany był Jezus Chrystus. Nawiązuje on do potrzeby żywienia się chlebem eucharystycznym.
Sam obrzęd dzielenia się chlebem w formie opłatka był obecny wśród chrześcijan od początku istnienia ich Kościoła. Nie był to jednak zwyczaj bożonarodzeniowy, a odnosił się bezpośrednio do eucharystii. Był wtedy znany rytuał błogosławienia chleba i spożywania go jako komunii.
Nie można ustalić kiedy i jaką drogą tradycja ta trafiła do Polski. Najstarsza wzmianka źródłowa o wigilijnym łamaniu się opłatkiem w rodzinnym gronie pochodzi z końca XVIII wieku. Wszystko wskazuje więc na to, że zwyczaj zadomowił się w polskiej kulturze stosunkowo niedawno.
Rodzaj pieczywa przypominającego opłatek powstał dopiero w średniowieczu. Opłaty był ozdobione symbolami religijnymi, ornamentami roślinnymi oraz scenkami związanymi z narodzinami Dzieciątka. Z opłatkami wiązały się określone wierzenia - miały one zagwarantować domowi dobrobyt i dostatek chleba. Okruszek opłatka zrzucony z wigilijnego stołu do studni miał oczyścić wodę i zapewnić zdrowie spożywającym ją ludziom.
W niektórych częściach naszego kraju gospodarze dzielą się opłatkiem ze swoim inwentarzem. Uważają, że w tak wyjątkowym dniu jak Wigilia również zwierzęta zasługują na szczególne traktowanie. Symbolicznie opłatkiem dzielono się ze zmarłymi przodkami, kładąc go na dodatkowy talerz, którzy stał na wigilijnym stole podczas wieczerzy. Do czasów współczesnych zwyczaj dzielenia się opłatkiem przetrwał tylko w Polsce.
